SELEN

Zapotrzebowanie dzienne na SELEN:

Normy SONA/inne

Selen (Se, łac. selenium) – pierwiastek chemiczny z grupy niemetali w układzie okresowym

Znaczenie biologiczne

Selen jest jednym z niezbędnych mikroelementów i musi być dostarczany w pożywieniu. Zawartość selenu w produktach spożywczych różni się znacznie, co związane jest z dużymi różnicami w zawartości selenu w glebie i wodzie w różnych częściach świata. Gleby na terenie Polski są uważane za ubogie w selen.

Źródła selenu w pożywieniu: zboża, mięso, jaja, nabiał, ryby i skorupiaki. Nie wszystkie pokarmy są dobrym źródłem selenu, bowiem pierwiastek ten nie w każdej postaci jest dobrze wchłaniany w przewodzie pokarmowym. Podstawową rolę w biodostępności odgrywa forma chemiczna selenu^[8]. Najwyższą bioprzyswajalnością charakteryzuje się selen pozyskiwany z drożdży^[9][10]. Wchłanianie selenu wzmagają białka małomolekularne oraz witaminy (głównie A, E, C). Synergiczne działanie selenu z witaminą E przyczynia się do opóźniania procesów starzenia oraz przyspieszenia regeneracji komórek.

Jest on konieczny do prawidłowego funkcjonowania układów enzymatycznych. Najważniejszą jego funkcją jest tworzenie silnego antyutleniacza, enzymu zwanego peroksydazą glutationową. Chroni on czerwone krwinki i błony komórkowe przed szkodliwym wpływem wolnych rodników.

Ważny jest także dla funkcjonowania układu odpornościowego oraz tarczycy. Wraz z innymi przeciwutleniaczami chroni serce przed działaniem wolnych rodników, pomaga w walce z depresją, przemęczeniem i nadmierną nerwowością. Redukuje ilość szkodliwych związków przyczyniających się do powstawania reumatoidalnego zapalenia stawów – podawanie selenu łagodzi objawy choroby aż u 40% chorych.

U mężczyzn połowa selenu akumulowanego w organizmie znajduje się w jądrach i gruczołach płciowych, a także w produkowanej przez nich spermie, wpływając w ten sposób na podtrzymanie sprawności seksualnej mężczyzn^[11].

Selen zapobiega powstawaniu zmian nowotworowych w różnych narządach i tkankach. Liczne badania potwierdzają, że selen zmniejsza ryzyko występowania wszystkich nowotworów a w szczególności raka wątroby, prostaty, jelita grubego oraz raka płuc^[12][13]. Bardzo ważne znaczenie odgrywa suplementacja selenem przez palaczy, którzy szczególnie są narażeni na raka płuc, bowiem selen zmniejsza ryzyko zachorowania na raka płuc przez palaczy. W celu potwierdzenia roli selenu w zapobieganiu powstawania zmian nowotworowych, międzynarodowa grupa naukowców z Danii, Szwecji oraz Wielkiej Brytanii prowadzi szeroko zakrojone randomizowane badanie „Prevention of Cancer by Intervention with Selenium” (PRECISE)^[14]. Amerykańska organizacja Food and Drug Administration (FDA) zezwoliła producentom selenowanych suplementów na podanie wskazań zdrowotnych informujących, że „suplementacja selenem może zmniejszyć ryzyko pewnych rodzajów raka”

Zalecane (przez amerykańską agencję FDA) dobowe spożycie selenu wynosi dla osób dorosłych 55 mikrogramów. Praktycznie, stosując normalną dietę nie ma możliwości wytworzenia niedoboru selenu^{[potrzebny przypis]}. Konieczność suplementacji selenu występuje u palaczy, u mieszkańców terenów ubogich w selen, u osób pozostających na całkowitym żywieniu pozajelitowym (pareneteralnym), osoby z ciężkim uszkodzeniem funkcji wchłaniania składników pokarmowych (np. choroba Leśniowskiego-Crohna, stan po usunięciu znacznej części jelita cienkiego). Suplementacja diety selenem jest zalecana w chorób sercowo-naczyniowych, niepłodności, zapalenia trzustki i astmy. Ponadto badania epidemiologiczne potwierdziły, że obniżone spożywanie selenu może być jednym z istotnych czynników zwiekszających ryzyko występowania nowotworów u ludzi^[16].

Nadmiar selenu jest szkodliwy i uważa się że przekroczenie dawki 400 mikrogramów na dobę może prowadzić do objawów zatrucia. Jednakże ryzyko przedawkowania przy stosowaniu naturalnych preparatów selenowych jest niewielkie (dawki nawet do 800 µg dziennie nie okazały się toksyczne).

Niedobór selenu przyczynia się do ograniczenia sprawności układu odpornosciowego oraz w niektórych przypadkach do intensyfikacji postępów choroby. Niedobór selenu stwierdza się również w przypadku reumatoidalnego zapalenia stawów. Rozpowszechnienie występowania objawów niedoboru selenu w ogólnej populacji jest następstwem niewystarczającej podaży selenu w diecie, która wynika z małej zawartości tego pierwiastka w glebie na niektórych obszarach ziemi (także w Polsce, gdyż Polska należy do krajów o niskiej zawartości selenu w glebie)^[17]. Niedobór objawia się powiększeniem i niewydolnością serca, a także objawami wola, i niedoczynności tarczycy. Czyni również organizm bardziej podatnym na działanie związków rakotwórczych. Niedobór u kobiet w ciąży może powodować nieodwracalne zmiany płodu, zwiększa ryzyko zachorowania na choroby serca i wątroby.

Poniżej tabela z listą produktów zawierających Selen. Można sortować ( klikając w nagłówek kolumny ) oraz wyszukiwać bez odświeżania strony.

[table id=108 datatables_fixedheader=top datatables_fixedheader_offsettop=250 responsive=scroll responsive_breakpoint=device /]